در اواخر تابستان، می‌توان شاهد نورهای کوچکی در آسمان شب نیمکره‌ی شمالی زمین بود. این‌ نورها، در اثر بارش شهابی برساووشی پدید می‌آیند که طی آن، شهاب‌ها پس از برخورد با جو زمین، در سرعت‌های بسیار بالا و با نور خیره‌کننده‌ای می‌سوزند. برساووشی‌ها هر سال به طور منظم دیده می‌شوند، اما دلیل ملاقات هرساله‌ی ما با هم این نیست که آن‌ها به دیدار ما می‌آیند. در واقع این سیاره‌ی ما است که با گردشش به دور خورشید، باعث شده تا وقوع این بارش شهابی تا این حد منظم و سر وقت باشد.

رسیدن زمین به برساووشی‌ها

نام بارش شهابی برساووشی برگرفته از صورت فلکی برساووش است. منطقه‌ای در آسمان که به نظر می‌رسد شهاب‌ها از آن‌جا نشأت می‌گیرند؛ اما این‌طور نیست! صورت‌های فلکی یک هویت خالص ندارند که قادر به ایجاد بارش شهابی باشند. آن‌ها از چندین و چند ستاره تشکیل شده‌اند و هرچند که ممکن است در آسمان زمین نزدیک به هم قرار بگیرند، اما می‌توانند در واقعیت فاصله‌ی زیادی از هم داشته باشند.

برای مثال، یک ستاره در صورت فلکی برساووش تقریبا ۱۰۰ سال نوری با ما فاصله دارد، در صورتی که فاصله‌ی ستاره‌ای دیگر ۷۵۰ سال نوری است. به جای این، می‌توان گفت که برساووشی‌ها توسط گردوغبار به‌جامانده از دنباله‌دار سوئیفت-تاتل به وجود آمده‌اند. این رقص نور زیبا درحقیقت از چیزی مانند دود یک دنباله‌دار نشأت می‌گیرد.

دنباله‌دار سوئیفت-تاتل بزرگترین شی است که به طور مداوم و هر ۱۳۳ سال از کنار سیاره زمین عبور می‌کند. آخرین عبور آن در سال ۱۹۹۲ بوده و شواهد تاریخی مبنی بر مشاهده‌ی آن توسط منجمان ۱۸۸ سال پس از میلاد نیز وجود دارد.

اما برای وجود یک بارش شهابی، نیازی نیست یک دنباله‌دار از کنار زمین عبور کند یا به آن نزدیک باشد. هر ساله طی چرخش زمین به دور خورشید، ما از دنباله‌ی گردوغباری این دنباله‌دار عبور می‌کنیم. در این هنگام، تکه‌های کوچک سنگ و گردوغبار، خلاء فضا را رها کرده و با سرعت ۵۹ کیلومتر بر ثانیه به جو زمین برخورد می‌کنند. این سرعت بالا باعث می‌شود که آن‌ها هوای اطرافشان را گرم کنند و با تشعشع نور بسوزند. اکثر شهاب‌ها پیش از برخورد با سطح زمین به طور کامل می‌سوزند اما بعضی دیگر موفق می‌شوند که به شهاب‌سنگ تبدیل شوند. (برخلاف باور عموم مردم، دمای شهاب‌سنگ‌ها هنگام برخورد با سطح زمین پایین است.)

بارش شهابی برساووشی ۲۰۱۹

بارش شهابی امسال چگونه بوده است؟ منجمان حدس می‌زدند که بیشترین میزان شهاب‌های بارش ۲۰۱۹ در نیمکره‌ی شمالی در روزهای ۱۱، ۱۲ و ۱۳ آگوست نمایان می‌شوند. با توجه به این که در این شب‌ها ماه به زمان بدر رسیده بود، بهترین زمان برای دیدن بارش امسال، روزهای اول ماه اگوست بوده است.

مترجم: هانیه الزهرا بوداغی/ ویراستار: زهرا جعفریان/ تحریریه‌ی رسانه‌ی علمی کیهان‌شناس